Yaygın Gelişimsel Bozukluklar
Yaygın Gelişimsel Bozukluk (YGB) (ya da son dönemlerde eş anlamlısı olan adı Otizm Spektrum Bozuklukları, OSB), sosyalleşme ve etkileşim gibi çoklu asli fonksiyonlerine gelişmesinde gecikmeleri de sahibi olan bir spektrum bozukluğudur. Erken çocukluk döneminde başlayıp, sosyal etkileşim, dil gelişimi ve davranış alanlarında yetersizliklere sahip olma durumudur. Davranış problemlerı, yineleyici, sınırlı ilgi ve davranışları kapsamaktadır. Bu haller ise gelişimin çoğu kısmını etkileyerek kalıcı ve kronik fonksiyon arızalarına yol açabilmektedir.
Yaygın Gelişimsel Bozukluklar, 5 (beş) problem olarak sınıflandırılmıştır:
1. Otizm
Karşılıklı sosyal etkileşimde, sözel etkileşimde arızalar ve stereotip davranış örüntüsü dikkat çekici özellikleridir. Otizmli kişilerin mühim bir kısmında beyindeki anormal elektrik hareketlerine bağlı olarak nöbet, istemsiz hareketler, şuur yitimi, vb. nörolojik problemler da görülebilir. Otizmin genetik olabileceği tarafında bilgiler vardır, fakat buna yol açan gen ya da genler şimdilik bulunmuş değildir. Otizmli bireylerde değişik düzeylerde zekâ geriliği ya da aksine çok kuvvetli bellek, müzik yeteneği vb. üstün özellikler görülebilir. Erkeklerdeki yaygınlığı ise kızlardan aşağı yukarı dört kat fazladır.
2. Rett Sendromu
Özellikle kız çocuklarında görülen nörolojik bir durumdur. Rett sendromlu bireyler, 6-18 aylık imkan kadar normal ya da normale yakın bir gelişim gösterirken, bu süreden sonra geçici durgunluk ya da gerileme sürecine girer, etkileşim kurma yeteneğini yitirir ve ellerini birbirine kenetler. Daha sonra stereotipik el hareketleri, yürüyüş arızaları ve baş gelişiminde gözle görülebilir bir yavaşlama meydana çıkar. Nöbet geçirme, uyanıkken düzensiz nefes alıp verme gibi problemlerle de karşılaşabilir. Rett sendromu, teşhisi zor bir durumdur.
3. Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu
Doğumdan itibaren en az iki sene tamamı ile normal bir gelişim kaydedilirken genellikle 3-4 yaş arası belirtileri görülmeye başlar. Kişi zekâ, dil ve sosyal fonksiyonlarında birkaç ay içersinde deteryasyon (yıkım) gösterir. Ağır zihinsel gerilik ve lokodistrofiyle (ilerleyici çocuk nörolojisi hastalıkları) beraber görülmektedir. Aktivitede artış, huzursuzluk ve anksiyete belirtileri ile başlayıp konuşma ve başka yetilerde kayıplar ile devam eder. Nedeni bilinmemektedir.
4. Asperger Sendromu
Tipik olarak otizmli bireylerde görülen sosyal temas ve etkileşim problemlerinin yanı sıra sınırlı ilgi kısmı görülmektedir. Çok sınırlı konularda ve dar çerçeveli alanlarda derin verilere sahiplerdir. Vaktinde konuşmaya başlar, aşırı bilgiçlik gösterirler ve el becerilerinde özel problemler görülebilir. Kişiler normal ya da üstün zekâya sahiptirler. Mekanik oyuncaklara düşkünlük, amaçsızca nesne toplama, kurallara sıkıca bağlılık, soğuk ve mesafeli bir görünüm, akılcı ve heyecansız yorumlama, davranış problemler, jest, mimik ve beden dilini kullanmada problemler başka belirtileridir. Kalıtsal temas genellikle baba ve oğul arasında kurulur.
5. Başka türlü adlandırılamayan arıza (Atipik Otizm)
Dil ve sosyal etkileşimle alakalı problemler, dilin hedefe yönelik kullanımındaki problemler, aşırı çekingenlik, aşırı utangaçlık, gündelik ve özel hayatında belli ilkelere aşırı katı yaklaşım ve bağlılık gibi hallerle temaslı olarak göz önüne alınabilen bir durumdur. Ancak otizme kıyasla gelişen yaşla tanı değişebilir ya da kaybolabilir. İyi eğitimle ve elverişli şartlarda tamamiyle normale dönebilir. Hafif otizmden ayırması zor bir durumdur.
Yaygın Gelişimsel Bozukluklar Destek Eğitim Programı ile kişilerin:
- İşlevsel becerilerin kazandırılmasına ön şart meydana getiren asli eşleme ve taklit yeteneklerini geliştirmeleri,
- İletişim yeteneklerini geliştirmeleri,
- Bağımsız çalışma ve fonksiyonde bulunma ile organize olma yeteneklerini kazanmaları,
- Öz bakım ve günlük hayat yeteneklerini geliştirmeleri,
- Akademik yeteneklerini geliştirmeleri,
- Sosyal etkileşim başlatma ve sürdürme yeteneklerini geliştirmeleri,
- Alıcı ve ifade edici dil yeteneklerini geliştirmeleri,
- Toplumsal hayata katılım ve sosyal uyum yeteneklerini geliştirmeleri beklenmektedir.
